"Jednym z nieuniknionych aspektów życia jest to, że przy użyciu MDMA, jak wszystkiego, co łączy obietnice i zagrożenie, mamy do czynienia z intensywnymi protagonistami i intensywnymi antagonistami. I obie grupy brzmią równie głośno.” - Alexander Shulgin10
Znane “z ulic” jako ‘ecstasy’, 3,4-Metylenodioksymetamfetamina (MDMA), przez wielu nie jest postrzegane ani jako lek, ani substancja psychodeliczna. Substancja ta jest raczej znana jako stymulant, konsumowana przez klubowiczów lub na festiwalach. Według ogólnodostępnych raportów medialnych, użytkownicy ecstasy często stają się ofiarami podrobionych pigułek bądź narażają się na inne poważne konsekwencje powiązane z użytkiem rekreacjoinalnym.
Ci, którzy sami mają doświadczenie z substancją, bądź spotkali się z innymi, którzy jej zażyli, mogą kojarzyć MDMA jako “narkotyk-przytulanka” z powodu jego empatogennych właściwości. Jednakże to pojęcie nie ustosunkowuje się do historii MDMA w kontekście psychoterapii czy tego, jak skomplikowane mogą być powikłania oraz najnowszych odkryć naukowych wskazujących możliwość zastosowania MDMA jako dodatek do psychoterapii. Zawiłość eksploracji MDMA zostanie zaadresowana w poniższym artykule ze szczególnym naciskiem na historię substancji i badań naukowych.
Historia ‘ecstasy’ zaczęła się w roku 1912, kiedy chemicy z Merck Pharmaceuticals po raz pierwszy wyprodukowali i opatentowali substancję, która miała służyć jako pośrednik w reakcjach chemicznych pożądanych do produkcji środków wspomagających krzepnięcie krwi. Po początkowym opisaniu chemicznej struktury substancji w 1912, kolejne testy farmakologiczne miały miejsce w Merck’u w roku 1927, lecz trudno jest odnaleźć wyniki owych testów.1 Psychologiczne efekty, jakie MDMA mogą powodować u ludzi, nie były naukowo badane aż do późnych lat 1970-tych. Badania te pojawiły się dopiero po tym, jak substancja zaczęła być jawnie używana jako narkotyk ‘uliczny’; od początku lat 1970-tych konfiskowany przez policję.2
W roku 1978, Alexander Shulgin i David Nichols wspólnie opublikowali rozdział książki zatytułowany “Charakterystyka Trzech Nowych Psychomimetyków” (“Characterization of Three New Psychotomimetics”), gdzie opisane zostały psychologiczne efekty substancji chemicznie spokrewnionych ze znanymi substancjami psychoaktywnymi. Autorzy opisali MDMA jako substancję, która “wydaje się pobudzać łatwy do kontrolowania podniesiony stan świadomości z wydźwiękiem zmysłowym i emocjonalnym” i porównali jej efekty do konopii, małych dawek MDA i psylocybiny bez sensorycznych halucynacji.3 Te charakterystyczne działania substancji w porównaniu do klasycznych psychodelików sprawiły, że Nichols później opisał specjalną – zainicjowaną przez MDMA – podgrupę psychodelików, entaktogenów.4
To także Szulgin przedstawił MDMA psychoterapeutom w połowie lat 1970-tych, a następnie używał substancji jako suplement do psychoterapii, bez formalnej aprobaty FDA (Amerykańska “Food and Drug Administration”). Od końca lat 1970-tych do połowy lat 1980-tych, zastosowanie MDMA wsród terapeutów wzrosło, lecz w tym czasie nie przeprowadzono żadnych kontrolowanych badań naukowych, które zbadałyby terapeutyczne właściwości substancji. Warto podkreślić, że miało to miejsce 10 lat po tym, jak LSD zostało użyte w podobnych przypadkach ‘podziemnych’ sesji psychoterapeutycznych i później, konsekwentnie, zakazane. Jak w przypadku LSD, MDMA w coraz większym stopniu przyciągało uwagę z powodu rekreacyjnych efektów substancji. Grupy komercyjnych interesantów zaczęły promować substancję pod ‘uliczną’ nazwą ‘ecstasy’ dla użytkowników, którzy MDMA zainteresowani byli tylko w kontekście rekreacyjnym. Terapeuci z kolei, nazywali substancję ‘Adam’.6,7
Przy swojej rosnącej popularności wsród użytkowników-rekreacjonistów, MDMA nie przeszło niezauważone przez polityków i władze. Po pierwsze i co ważniejsze, w odpowiedzi na rozpowszechnione użycie substancji w klubach nocnych w Texasie, zaadresowane przez teksańskiego senatora Lloyda Bentsena, the Drug Enforcement Agency (DEA) zadeklarowało swój plan aby MDMA dopisać do listy ‘twardych’ narkotyków (Podgrupa 1-sza Substancji Kontrolowanych, w Ameryce: ‘Schedule 1 Drugs’) w roku 1984. Decyzja została podparta twierdzeniem, że substancji brak jakichkolwiek właściwości leczniczych. Plan owej (re-)klasyfikacji MDMA został natychmiast zakwestionowany przez grupę praktykujących terapeutów i badaczy, który domagali się wysłuchania ekspertów w procesie rozstrzygania przyszłej legalności substancji. Jednak w czerwcu 1985 roku, DEA wprowadziło tymczasowy zakaz MDMA (na rok). Zakaz ten był spowodowany wynikami wcześniejszych badań które potwierdziły neurotoksyczność MDA – chemicznego odpowiednika MDMA, ale również rozpowszechnioną dostępnością substancji. Po przesłuchaniach, sędzia prowadzący zalecił klasyfikację MDMA do podgrupy 3-ciej substancji kontrolowanych, twierdząc, że wierzy, że MDMA ma zastosowanie lecznicze; taka klasyfikacja pozwoliłaby na używanie substancji do badań i terapii.5
Jednakże wyrok sędziego “nie przekonał zarządcy DEA, Johna C. Lawna …”5 i DEA unieważniło jego decyzję argumentując, że MDMA nie jest substancją regulowaną przez FDA i nie posiada dlatego uznanych zastosowań leczniczych. Następnie, harvardzki psychiatra Lester Grinspoon i Earth Metabolic Design Laboratories (EMDL, poprzednik organizacji ‘Multidisciplinary Association for Psychedelic Science’ – MAPS), apelowali, bazując na uznaniu właściwości leczniczych przez FDA i niewłaściwego postępowania DEA, które przeprowadziło nagłą klasyfikację MDMA przed uzyskaniem formalnego upoważnienia, pomijając werdykt sędziego.5,8 Odwołanie zostało uwzględnione i MDMA pozostało niesklasyfikowane.
Jednocześnie wiele artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych opowiadało się za terapeutycznym potencjałem MDMA. George Greer,9 który prowadził wiele sesji terapeutycznych z użyciem MDMA, opublikował przegląd subiektywnie opisanych efektów zgłaszanych przez pacjentów, którzy przyjmowali substancję podczas terapii. Alexander Shulgin9 wydał obszerny raport podsumowujący chemiczne tło MDMA z dotychczasowymi informacjami o farmakologii substancji. Lester Grinspoon11 nakreślił teoretyczne tło leżące u podstaw anegdotycznych dowodów na psychoterapię wspomaganą substancjami psychodelicznymi, ze szczególnym naciskiem na potencjał MDMA. Psychiatra z San Francisco, Philip Wolfson,6 przedstawił kliniczne studia przypadków psychoterapii wspomaganej MDMA i próbował określić, w jakich sytuacjach może być pomocna, a kiedy może mieć poważne ograniczenia i zagrożenia.
Co więcej, Joseph Downing,12 po otrzymaniu pomocy finansowej od EMDL, opublikował badanie dotyczące fizjologicznych i psychologicznych skutków MDMA u ochotników, stwierdzając, że „można tylko powiedzieć, że MDMA […] ma niezwykle logiczne i przewidywalne skutki psychologiczne, które są przejściowe i wolne od klinicznie znaczącej toksyczności.”12 Ponadto, także finansowany przez EMDL, Charles Frith i współpracownicy podawali MDMA psom i szczurom.13 Stwierdzili, że „zmiany neuropatologiczne nie były widoczne u żadnego z gatunków”, podważając w ten sposób obawy dotyczące neurotoksyczności, jak w przypadku MDA. Pomimo wyżej wymienionych prób uzasadnienia terapeutycznego zastosowania MDMA, DEA ostatecznie umieściło lek w Podgrupie 1-szej Substancji Kontrolowanych w marcu 1988 roku.5
Niedługo po oficjalnej klasyfikacji, George Ricaurte i wsp.14 opublikowali pierwsze badanie neurologicznych zagrożeń związanych z MDMA, oparte na odkryciach u ssaków naczelnych (nie-ludzi). Właśnie ta grupa naukowców z Johns Hopkins jako pierwsza wykazała, że redukcja serotoniny [w mózgu], a także zmiany strukturalne w układzie serotoninowym, są jednymi z konsekwencji spożycia MDMA. W tym samym czasie, powiązane z muzyką elektroniczną, rekreacyjne spożycie MDMA w postaci pigułek ekstazy zaczęło rozprzestrzeniać się na całym świecie. MDMA prawie wszędzie sklasyfikowane było jako substancja nielegalna, a gwałtowny wzrost tego, co obecnie opisywane jest jako „nielegalne nadużycie”, umożliwił ustawodawcom zapewnienie hojnych funduszy na zgłębianie ryzyka i niebezpieczeństw związanych z nielegalnym użyciem substancji.
Skoncentrowane na ryzyku podejście naukowe zdominowało badania nad MDMA przez kolejne dziesięciolecia. Większość badań dotyczących zagrożeń substancji, które nagromadziły się w tym czasie, została krytycznie przeanalizowana przez psychologa z Liverpoolu Jonathana Cole’a,15 który twierdzi, że ostatnie 30 lat badań nad ecstasy i ich wyniki należy rozumieć w kontekście tego, co nazywa on „paradygmatem ekstazy”: Odkąd MDMA zostało sklasyfikowane jako nielegalny narkotyk, dyskurs publiczny i wszelkie badania naukowe w tym temacie stały się podmiotem kwestionowania norm moralnych dotyczących zażywania narkotyków. [Cole] twierdzi, że dowiedzenie niebezpieczeństwa MDMA stało się swego rodzaju koniecznością dla naukowców, co przypuszczalnie doprowadziło do błędnych rozumowań i metodologii, a tym samym do stronniczych odkryć naukowych.
Cole zaznacza na przykład, że wybiórczość publikacyjna jest po stronie literatury skoncentrowanej na faktorach ryzyka. Sam podaje przykład jednego z własnych artykułów, który – wskazując, że użytkownicy ecstasy nie stają się ofiarami schorzeń psychiatrycznych, jak było to dotychczas sugerowane – został odrzucony. Jeden z anonimowych recenzentów, którego Cole wymienia jako część problemu, zauważył, że trudno mu uwierzyć w dane.15 Dostępna literatura na temat zagrożeń związanych z MDMA jest dość obszerna, z tego powodu, niektóre z głównych wyników i analiz Cole’a i innych badaczy zostaną omówione w kolejnym poście na blogu.
Badania naukowe nad efektami terapeutycznymi MDMA zostały skutecznie zatrzymane przez umieszczenie substancji w podgrupie nr 1 środków kontrolowanych. Jednak zorganizowane wysiłki w celu umożliwienia badań nad tymi aspektami MDMA zostały już podjęte mniej więcej w czasie klasyfikacji. Wyżej wymienione EMDL zostało utworzone, aby zakwestionować klasyfikację MDMA według DEA. W odpowiedzi na klasyfikację substancji w podgrupie nr 1 i równoczesny brak dowodów na poparcie takiej klasyfikacji, jeden ze współzałożycieli EMDL, Rick Doblin, rozwinął MAPS. Ideą było stworzenie firmy farmaceutycznej działającej na zasadzie non-profit, która „ułatwiłaby badania nad terapeutycznymi zastosowaniami psychoterapii wspomaganej MDMA.”8
Do niedawna, jednak, klimat polityczny pozostawał niekorzystny. Przez lata publikowano kolejne artykuły, które przypominały i opierały się na tych z 1986 roku, opowiadające się za psychoterapią wspomaganą substancjami, a zwłaszcza psychoterapią wspomaganą MDMA.14-18 Ostatecznie, pierwsze, sfinansowane przez MAPS, randomizowane badanie kliniczne z grupą kontrolną dotyczące psychoterapii wspomaganej MDMA zostało przeprowadzone przez José Bouso i wsp.21 Ich badanie, do którego wkluczyli pacjentów z zespołem stresu pourazowego (PTSD) w 2000 roku, zostało przedwcześnie zakończone w 2002 roku z powodu nacisków politycznych, pozostawiając 23 z 29 pacjentów – nieleczonych, a ilość danych do analizy statystycznej – niewystarczającą.8,21
Niezrażone, MAPS sfinansowało 22-25 badania Michaela Mithoefera w USA i Petera Oehena 25 w Szwajcarii. Wyniki badań wykazały niewielkie niespójności, prawdopodobnie ze względu na małą liczebność próby, jednak efekty wykazały, że psychoterapia wspomagana MDMA jest obiecującym podejściem terapeutycznym w przypadku PTSD.26,27 Do tego, niedawne badanie finansowane przez MAPS wskazuje, że psychoterapia wspomagana MDMA może zmniejszać objawy lęku społecznego u dorosłych z autyzmem.28 Wybrane aspekty, ale i zawiłości naukowe, dotyczące prozdrowotnych skutków MDMA zostaną omówione w trzecim poście na blogu.
Przeciwważąc badania kliniczne i kryminalistyczne, w ciągu ostatnich dziesięciu lat MDMA było coraz częściej badane z bardziej podstawowej perspektywy naukowej. To stanowisko naukowe nie skupia się na pozytywnych lub negatywnych skutkach MDMA, ale na neutralnym badaniu efektów tej substancji u ludzi. Chociaż dane farmakologiczne zostały już uzyskane w kontekście kryminalistyki, niektóre dziedziny pojawiły się dopiero po wznowieniu badań nad psychoterapią wspomaganą MDMA w latach 2000. Przykładowo, wpływ MDMA na społeczno-emocjonalne poznanie i zachowanie człowieka jest badany od 2009 r.29-31 Co więcej, niektórzy badacze prowadzą badania mechanistyczne, w których pewne receptory są blokowane farmakologicznie, aby naświetlić neurobiologię leżącą u podstaw psychologicznego efektu MDMA.32-34 Obydwa wyżej wymienione podejścia naukowe nie tylko poszerzają naszą wiedzę na temat MDMA i jego skutków, ale także zapewniają unikalny wgląd w neurobiologię leżącą u podstaw złożonych procesów poznawczych i afektywnych. Chociaż ten laboratoryjny progres może mieć mniej bezpośrednie konsekwencje w praktyce, oferuje on duży potencjał w zakresie ogólnego postępu naukowego i późniejszych badań translacyjnych.
Przez lata badania nad MDMA ograniczały się do badania zagrożeń związanych z rekreacyjnym używaniem substancji. Wydaje się, że nastawienie to wynika głównie z ograniczonej dostępności dowodów popierających efekty terapeutyczne substancji w czasie klasyfikacji przez DEA. Jednak w dużej mierze dzięki wytrwałej pracy MAPS możemy teraz rozróżnić kilka ścieżek badań nad MDMA. Te ścieżki częściowo odpowiadają podwójnemu zastosowaniu leku w kontekście rekreacyjnym i terapeutycznym, ale ostatnio zaczęły obejmować również podstawowe badania naukowe. Badania te mają na celu nie tylko sprecyzowanie ryzyka i zapobieganie mu przy użytku rekreacyjnym czy bardziej wydajne leczenie schorzeń psychicznych, ale także postęp ogólnego rozwoju naukowego.
Zastrzeżenie: Ten wpis na blogu został przetłumaczony i sprawdzony przez wolontariuszy. Osoby zaangażowane w tłumaczenie nie reprezentują MIND Foundation. Jeśli znajdą Państwo błędy lub niespójności, lub jeśli coś w tłumaczeniu nie jest jasne, prosimy o poinformowanie nas o tym – będziemy wdzięczni za wszelkie poprawki. (mailto:[email protected]) Jeśli chcieliby Państwo pomóc w naszym wielojęzycznym projekcie, prosimy o kontakt w celu dołączenia do Blog Translation Group!
1. Freudenmann RW, Öxler F, Bernschneider-Reif S. The origin of MDMA (ecstasy) revisited: the true story reconstructed from the original documents. Addiction. 2006 Sep;101(9):1241–5.
2. Gaston TR, Rasmussen GT. Identification of 3,4-Methylenedioxymethamphetamine. Microgram. 1972;5(60).
3. Shulgin AT, Nichols DE. Characterization of Three New Psychotomimetics. In: The Psychopharmacology of Hallucinogens [Internet]. Saint Louis: Elsevier Science; 1978 [cited 2018 Sep 4]. Available from: qut.eblib.com.au/patron/FullRecord.aspx
4. Nichols DE. Differences Between the Mechanism of Action of MDMA, MBDB, and the Classic Hallucinogens. Identification of a New Therapeutic Class: Entactogens. J Psychoactive Drugs. 1986 Oct;18(4):305–13.
5. Holland J. The History of MDMA. In: Holland J, editor. Ecstasy:The complete guide: A comprehensive look at the risks and benefits of MDMA [Internet]. Rochester, VT, US: Park Street Press; 2001. p. 11–20.
6. Wolfson PE. Meetings at the Edge with Adam: A Man for All Seasons? J Psychoactive Drugs. 1986 Oct;18(4):329–33.
7. Adamson S, Metzner R. The nature of the MDMA experience and its role in healing, psychotherapy and spiritual practice. ReVision. 1988;10(4):59–72.
8. Emerson A, Ponte L, Jerome L, Doblin R. History and future of the Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies (MAPS). J Psychoactive Drugs. 2014;46(1):27–36.
9. Greer G, Tolbert R. Subjective Reports of the Effects of MDMA in a Clinical Setting. J Psychoactive Drugs. 1986 Oct;18(4):319–27.
10. Shulgin AT. The background and chemistry of MDMA. J Psychoactive Drugs. 1986 Oct;18(4):291–304.
11. Grinspoon L, Bakalar J. Can drugs be used to enhance the psychotherapeutic process? Am J Psychother. 1986 Jul;40(3):393–404.
12. Downing J. The Psychological and Physiological Effects of MDMA on Normal Volunteers. J Psychoactive Drugs. 1986 Oct;18(4):335–40.
13. Frith CH, Chang LW, Lattin DL, Walls RC, Hamm J, Doblin R. Toxicity of methylenedioxymethamphetamine (MDMA) in the dog and the rat. Fundam Appl Toxicol Off J Soc Toxicol. 1987 Jul;9(1):110–9.
14. Ricaurte GA, Forno LS, Wilson MA, DeLanney LE, Irwin I, Molliver ME, et al. (+/-)3,4-Methylenedioxymethamphetamine selectively damages central serotonergic neurons in nonhuman primates. JAMA. 1988 Jul 1;260(1):51–5.
15. Cole JC. MDMA and the “Ecstasy Paradigm.” J Psychoactive Drugs. 2014 Jan;46(1):44–56.
16. Liester MB, Grob CS, Bravo GL, Walsh RN. Phenomenology and sequelae of 3,4-methylenedioxymethamphetamine use. J Nerv Ment Dis. 1992 Jun;180(6):345–52.
17. Grinspoon L, Doblin R. Psychedelics as Catalysts of Insight-Oriented Psychotherapy. Soc Res. 2001;68(3):677–95.
18. Bouso JC, Ryan C. Using MDMA in the treatment of post-traumatic stress disorder. In: Holland J, Holland J (Ed), editors. Ecstasy: The complete guide: A comprehensive look at the risks and benefits of MDMA. Rochester, VT, US: Park Street Press; 2001. p. 248–60.
19. Metzner R, Adamson S. Using MDMA in healing, psychotherapy, and spiritual practice. In: Holland J, Holland J (Ed), editors. Ecstasy:The complete guide: A comprehensive look at the risks and benefits of MDMA. Rochester, VT, US: Park Street Press; 2001. p. 182–207.
20. Metzner R. Hallucinogenic Drugs and Plants in Psychotherapy and Shamanism. J Psychoactive Drugs. 1998 Dec;30(4):333–41.
21. Bouso JC, Doblin R, Farré M, Alcázar MÁ, Gómez-Jarabo G. MDMA-assisted psychotherapy using low doses in a small sample of women with chronic posttraumatic stress disorder. J Psychoactive Drugs. 2008 Sep;40(3):225–36.
22. Mithoefer MC, Mithoefer AT, Feduccia AA, Jerome L, Wagner M, Wymer J, et al. 3,4-methylenedioxymethamphetamine (MDMA)-assisted psychotherapy for post-traumatic stress disorder in military veterans, firefighters, and police officers: a randomised, double-blind, dose-response, phase 2 clinical trial. Lancet Psychiatry [Internet]. 2018 May [cited 2018 May 23]; Available from: linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S2215036618301354
23. Mithoefer MC, Wagner MT, Mithoefer AT, Jerome L, Doblin R. The safety and efficacy of ±3,4-methylenedioxymethamphetamine-assisted psychotherapy in subjects with chronic, treatment-resistant posttraumatic stress disorder: The first randomized controlled pilot study. J Psychopharmacol (Oxf). 2011 Apr;25(4):439–52.
24. Mithoefer MC, Wagner MT, Mithoefer AT, Jerome L, Martin SF, Yazar-Klosinski B, et al. Durability of improvement in post-traumatic stress disorder symptoms and absence of harmful effects or drug dependency after 3,4-methylenedioxymethamphetamine-assisted psychotherapy: A prospective long-term follow-up study. J Psychopharmacol (Oxf). 2013 Jan;27(1):28–39.
25. Oehen P, Traber R, Widmer V, Schnyder U. A randomized, controlled pilot study of MDMA (± 3,4-Methylenedioxymethamphetamine)-assisted psychotherapy for treatment of resistant, chronic Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD). J Psychopharmacol Oxf Engl. 2013 Jan;27(1):40–52.
26. Chabrol H, Oehen P. MDMA assisted psychotherapy found to have a large effect for chronic post-traumatic stress disorder. J Psychopharmacol (Oxf). 2013 Sep;27(9):865–6.
27. Thal SB, Lommen MJJ. Current perspective on mdma-assisted psychotherapy for posttraumatic stress disorder. J Contemp Psychother [Internet]. 2018 Jun; 48(2):99-108.
28. Danforth AL, Grob CS, Struble C, Feduccia AA, Walker N, Jerome L, et al. Reduction in social anxiety after MDMA-assisted psychotherapy with autistic adults: a randomized, double-blind, placebo-controlled pilot study. Psychopharmacology (Berl) [Internet]. 2018 Sep 8 [cited 2018 Sep 24]; Available from: link.springer.com/10.1007/s00213-018-5010-9
29. Bedi G, Hyman D, de Wit H. Is ecstasy an “empathogen”? Effects of ±3,4-methylenedioxymethamphetamine on prosocial feelings and identification of emotional states in others. Biol Psychiatry. 2010 Dec 15;68(12):1134–40.
30. Bershad AK, Miller MA, Baggott MJ, de Wit H. The effects of MDMA on socio-emotional processing: Does MDMA differ from other stimulants?. J Psychopharmacol Oxf Engl. 2016;30(12):1248–58.
31. Dumont GJH, Sweep FCGJ, van der Steen R, Hermsen R, Donders ART, Touw DJ, et al. Increased oxytocin concentrations and prosocial feelings in humans after ecstasy (3,4-methylenedioxymethamphetamine) administration. Soc Neurosci. 2009 Aug;4(4):359–66.
32. Hysek CM, Fink AE, Simmler LD, Donzelli M, Grouzmann E, Liechti ME. α₁-adrenergic receptors contribute to the acute effects of 3,4-methylenedioxymethamphetamine in humans. J Clin Psychopharmacol. 2013 Oct;33(5):658–66.
33. Kuypers KPC, de la Torre R, Farre M, Yubero-Lahoz S, Dziobek I, Van den Bos W, et al. No Evidence that MDMA-Induced Enhancement of Emotional Empathy Is Related to Peripheral Oxytocin Levels or 5-HT1a Receptor Activation. de Wit H, editor. PLoS ONE. 2014 Jun 27;9(6):e100719.
34. van Wel JHP, Kuypers KPC, Theunissen EL, Bosker WM, Bakker K, Ramaekers JG. Effects of Acute MDMA Intoxication on Mood and Impulsivity: Role of the 5-HT2 and 5-HT1 Receptors. Mendelson JE, editor. PLoS ONE. 2012 Jul 10;7(7):e40187.